[:en]
Aram Gabrielyan, an expert of environmental and climate change, Candidate of Physics and Mathematical sciences, scientific expert of “ Khazer” ecological-cultural social organization had visited Shushi Technological University today and presented a lecture entitled “The possible ways of Artsakh’s participation in the solution of climate change” for the students of the Faculty of Architecture and Engineering.
Speaking about the United Nations Framework Convention on Climate Change, the speaker said that the goal is to stabilize greenhouse gas concentrations in the atmosphere at such a level to prevent the dangerous man made impact on the climate system.
Presenting the Paris Agreement, A. Gabrielyan mentioned that according to the agreement, the actions of the developing countries towards the reduction or restriction of greenhouse gas emissions 
should start in 2020. He also underlined that with the mutual consent of all countries it was decided to curb the global average temperature of the atmosphere at a significantly lower level than the pre-industrial temperature (in 1850) for 2 degrees not exceeding 1.5 degrees at the same time. Speaking about the necessity of participation of Artsakh in the solution of the climate change problem, the speaker touched upon the fact that despite being not recognized by the United Nations as a state, the Republic of Artsakh is exposed to participate in climate change impacts with its population and ecosystems, particularly noting that Artsakh should be included in adaptation processes to climate change including technology transfer, capacity building and, most importantly, the funding process.
The speaker mentioned that Artsakh may also participate in mitigation of climate change, but this is an additional subject because the United Nations Framework Convention on Climate Change and the Paris Convention provide financial and technological support for developing countries recognized only by the United Nations.
Referring to the necessity of Artsakh’s participation, the expert highlighted three important factors:
a) Factual exhausts from the energy sector of the Republic of Artsakh are included in the greenhouse gas cadaster of the Republic of Armenia.
b) Other sectors such as waste, industrial processes, agriculture and forestry sectors are excluded from the global accounting (inventory).
c) Such a situation also carries a danger called “carbon escape”.
Speaking about possible ways of Artsakh’s participation, A. Gabrielyan also underlined that it is necessary to formulate a concept and action plan for participation of Artsakh stakeholders in solving the problems of climate change, to separate the greenhouse gas cadaster component of the Republic of Artsakh from the greenhouse gas cadaster of the Republic of Armenia and as a result to make the greenhouse gas cadaster of the Republic of Artsakh, to make a separate booklet titled “The Statement on climate change in Artsakh” and, among the others, to present it to the interested Cons frames of the Convention of climate change and to discuss it in the platform of “The zone of climatic activities of non governmental subjects” as well.
[:ru]
Сегодня Шушинский технологический университет посетил Арам Габриелян, эксперт по экологическим и климатическим изменениям, кандидат физико-математических наук, научный эксперт эколого-культурной общественной организации «Хазер» Арам Габриелян и для студентов архитектурно-строительного факультета прочитал лекцию на тему «Возможные пути участия Арцаха в решении проблемы изменения климата».
Говоря о Рамочной конвенции Организации Объединенных Наций об изменении климата, лектор отметил, что основной целью конвенции является стабилизация концентрации парниковых газов в атмосфере на таком уровне, который не допускал бы опасного антропогенного воздействия на климатическую систему.
Представляя Парижское соглашение, А. Габриелян отметил, что в соответствии с соглашением действия по сокращению или ограничению выбросов парниковых газов развивающимися странами должны начаться в 2020 году. Он также подчеркнул, что по взаимному согласию всех стран было принято решение удержать рост температуры на Земле в пределах 2˚С по отношению к показателям доиндустриальной эпохи, а по возможности снизить ее до 1,5˚С.
Говоря о необходимости участия Арцаха в решении проблемы изменения климата, лектор коснулся того факта, что факт непризнанности Республики Арцах со стороны государств – членов ООН, не означает, что Арцах своей экосистемой и населением не подвергается воздействию изменений климата, в частности отметив, что Арцах должен быть включен в работу по адаптации к изменению климата.
А. Габриелян отметил, что Арцах также может принять участие в процессе смягчения последствий изменения климата, но это дополнительный предмет для обсуждения, поскольку Рамочная конвенция ООН об изменении климата и Парижская конвенция обеспечивают финансовую и технологическую поддержки развивающимся странам, признанных со стороны государств-членов ООН.
Ссылаясь на необходимость участия Арцаха в Конвенции, эксперт выделил три важных фактора:
а) в кадастре парниковых газов Республики Армения включены фактические выбросы из энергетического сектора Республики Арцах,
б) другие сектора – отбросы, промышленные процессы, сельскохозяйственные и лесные сектора – находятся за пределами всемирного учета,
в) такая ситуация является достаточно опасной.
Говоря о возможных путях участия Арцаха в Конвенции, он подчеркнул, что необходимо от кадастра парниковых газов Армении отделить компонент кадастра парниковых газов Арцаха и в результате составить кадастр парниковых газов Республики Арцах, а также составить отдельную бюллетень «Сообщение об изменении климата в Арцахе» для обсуждения на платформе «Зоны климатических действий негосударственных субъектов».
[:hy]
Բնապահպանության և կլիմայի փոփոխության մասնագետ, ֆիզիկամաթեմատիկական գիտությունների թեկնածու, Երևանի «Խազեր» էկոլոգամշակութային հասարակական կազմակերպության գիտության գծով փորձագետ Արամ Գաբրիելյանն այսօր Շուշիի տեխնոլոգիական համալսարան է այցելել և Ճարտարապետաշինարարական ֆակուլտետի ուսանողների համար ներկայացրել «Կլիմայի փոփոխության հիմնախնդրի լուծմանը Արցախի մասնակցության հնարավոր ուղիները» թեմայով դասախոսություն:
Միավորված ազգերի կազմակերպության կլիմայի փոփոխության շրջանակային կոնվենցիայի մասին խոսելով՝ բանախոսը նշեց, որ նպատակն է ջերմոցային գազերի կոնցետրացիան մթնոլորտում կայունացնել այնպիսի մակարդակով, որով կկանխվի վտանգավոր մարդածին ազդեցությունը կլիմայական համակարգի վրա:
Ներկայացնելով Փարիզյան համաձայնագիրը՝ Ա. Գաբրիելյանը նշեց, որ ըստ համաձայնագրի, զարգացող երկրների կողմից ջերմոցային գազերի արտանետումների կրճատման կամ սահմանափակման գործողությունները պետք է մեկնարկեն 2020թ.-ից: Նա նաև ընդգծեց, որ բոլոր երկրների փոխհամաձայնությամբ որոշվել է զսպել մթնոլորտի գլոբալ միջին ջերմաստիճանի բարձրացումը նախաարդյունաբերական շրջանի (1850թ.) ջերմաստիճանի նկատմամբ 2 աստիճանից նշանակալի ցածր մակարդակում` միաժամանակ ձգտելով չգերազանցել 1.5 աստիճանը: Խոսելով կլիմայի փոփոխության հիմնախնդրի լուծմանը Արցախի մասնակցության անհրաժեշտության մասին՝ բանախոսն անդրադարձավ, որ Արցախի Հանրապետությունը որպես պետություն ճանաչված չլինելով ՄԱԿ-ի կողմից, չի նշանակում, որ Արցախն իր էկոհամակարգերով ու բնակչությամբ չի ենթարկվում կլիմայի փոփոխությամբ պայմանավորված ազդեցություններին, մասնավորապես նշելով, որ Արցախը պետք է ընդգրկված լինի կլիմայի փոփոխությանը հարմարվելու, ադապտացվելու գործընթացներում` ներառյալ տեխնոլոգիաների փոխանցման, կարողությունների ամրապնդման ու, կարևորը, ֆինանսավորման գործընթացներում:
Բանախոսը նշեց, որ կլիմայի փոփոխության մեղմմանը Արցախը ևս կարող է մասնակցել, սակայն դա լրացուցիչ քննարկման առարկա է, քանի որ այդ գործընթացում մասնակցելու համար կլիմայի փոփոխության մասին ՄԱԿ-ի շրջանակային կոնվենցիայով (ԿՓՇԿ) ու Փարիզյան համաձայնագրով նախատեսված է ֆինանսական ու տեխնոլոգիական աջակցություն միայն ՄԱԿ-ի կողմից ճանաչված զարգացող պետությունների համար:
Արցախի մասնակցության անհրաժեշտությանն անդրադառնալով՝ մասնագետը հատկանշեց երեք կարևոր գործոն՝
ա) Հայաստանի Հանրապետության ջերմոցային գազերի կադաստրում փաստացի ընդգրկված են Արցախի Հանրապետության տարածքից արտանետումներն էներգետիկ սեկտորից,
բ) այլ սեկտորները` թափոնները, արդյունաբերական պրոցեսները, գյուղատնտեսությունն ու անտառային սեկտորըները դուրս են մնում համաշխարհային հաշվառումից (գույքագրումից),
գ) այդպիսի իրավիճակը պարունակում է նաև վտանգ, որը կոչվում է «ածխածնի փախուստ»:
Արցախի մասնակցության հնարավոր ուղիների մասին խոսելով՝ Ա. Գաբրիելյանը նաև ընդգծեց, որ անհրաժեշտ է կազմել կլիմայի փոփոխության հիմնախնդիրների լուծմանը Արցախի շահագրգիռ կողմերի մասնակցության հայեցակարգ ու գործողությունների պլան, Հայաստանի Հանրապետության ջերմոցային գազերի կադաստրից առանձնացնել Արցախի ջերմոցային գազերի կադաստրի բաղադրիչը և դրա արդյունքում կազմել Արցախի Հանրապետության ջերմոցային գազերի կադաստրը, ինչպես նաև կազմել «Արցախի կլիմայի փոփոխության մասին հաղորդագրություն» անվամբ առանձին տեղեկագիր և, ի թիվս այլոց, կլիմայի փոփոխության կոնվենցիայի Կողմ չհանդիսացող շահագրգիռ շրջանակներին ներակայացնելու և «Ոչ պետական սուբյեկտների կլիմայական գործողությունների գոտու» հարթակում քննարկելու նպատակով:
[:]